第２０課

例文

１。　あした　東京へ　行く。
２。　毎日　忙しい。
３。　きょうは　いい　天気だ。

例文

１。　コーヒーを　飲む？
　　　...うん、　飲む。
　　　...ううん、　飲まない。

２。　部屋に　テレビ　ある？
　　　...ううん、　ない。

３。　デパートで　何を　買った？
　　　...うん、　いいね。

４。　いっしょに　ごはんを　食べない？
　　　...うん、　いいね。

５。　日本の　食べ物は　どう？
　　　...おいしいね。

６。　あした　暇？
　　　...うん、　暇だよ。

７。　きのうの　試験は　どうだった？
　　　...難しかった。

８。　漢字を　書く　ことが　できる？
　　　...ううん、　できない。

９。　ちょっと　はさみを　貸して。
　　　...うん。　でも、　僕も　要るから、　あとで　返して。

会話

パーテイー

田中　：　もしもし、　林さんですか。
林の弟：　はい、　そうです。
田中　：　田中ですが、　一郎さんを　お願いします。

----------------------------------------

田中　：　あ、　林君。　あしたの　晩　暇？
林　　：　うん、　暇だよ。　どうして？
田中　：　パーテイーに　行かない？
林　　：　いいね。　場所は　どう？
田中　：　富士ホテル。　6時ごろ　ホテルの　ロービで　待って　いるよ。
林　　：　わかった。　じゃ、　また　あした。

Шинэ үгс

要ります【辞書が〜】I（要る、要って）　- [толь бичиг] хэрэгтэй
ぼく　- би(Дотны найзтайгаа эрэгтэй хүн watashi-ийн оронд хэрэглэнэ)
きみ　- чи(Дотны найзтайгаа эрэгтэй хүн anata-ийн оронд хэрэглэнэ)
〜くん　- гуай(Дотны найзтайгаа san-ийн оронд хэрэглэнэ)
うん　- тийм(hai-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
ううん　- үгүй(iie-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
こっち　- үүгээр(kochira-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
そっち　- түүгээр(sochira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
あっち　- түүгээр(achira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
どっち　- хаагуур(dochira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
ばしょ　- газар

まって　いるよ。　- Би чамайг хүлээж байя.

Дүрэм

1. Хүндэтгэсэн ярианы хэлбэр ба жирийн ярианы хэлбэр
Бидний өнөөдрийг хүртэл үзсэн жишээнүүдэд нэр үгс, i-тэмдэг нэрс, na-тэмдэг нэрс, үйл үгс өгүүлэхүүнээр орсон бол өгүүлбэрийн төгсгөлд desu юмуу -masu орж байсан. Ийм өгүүлэхүүнүүдийг хүндэтгэсэн хэвд байна гэх ба тийм өгүүлбэрийг хүндэтгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэр гэнэ.
19-р хичээл хүртэл бид nai-хэлбэр, толь бичгийн хэлбэр, ta-хэлбэр гэх мэт үйл үгийн янз бүрийн хувиралыг үзсэн. Эдгээр хэлбэрүүд тухайн тохиолдлуудад дараах маягаар хэрэглэгдэж байсан:

tabetai desu. - Би юм идмээр байна.
taberu mae ni, te o araimasu. - Хооллохынхоо өмнө би гараа угаадаг.
tabeta koto ga arimasu. - Би идэж байсан.

Эдгээр өгүүлбэрүүд мөн төгсгөлдөө desu юмуу -masu авч байгаа учраас хүндэтгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэрүүд юм. Зарим nai-хэлбэр болон ta-хэлбэрийн үйл үгс ба бусад үйл үгс мөн тэмдэг нэрүүд өгүүлбэрийн төгсгөлд desu-гүйгээр өгүүлэхүүн болон тааралдаж болно. Эдгээр desu болон -masu гүй энгийн хэлбэрийн өгүүлэхүүнтэй өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр гэж нэрлэдэг.

Ashita Toolyoo e iku. - Би маргааш Токио явна
Mainichi isogashii. - Би өдөр болгон завгүй байдаг
Watashi wa Nihon-jin dewa nai. - Би Япон хүн биш

Эдгээр энгийн энгийн хэлбэрийн илэрхийллүүд нь дотно найз нөхдийн эсвэл гэр бүлийн доторх харилцаа гэх мэт ойр дотны хүмүүсийн хооронд хэрэглэгддэг. Харин хүндэтгэлийн хэлбэрийг анх уулзаж байгаа хүнтэй ярилцах, дарга буюу дээд тушаалын хүнтэй харилцах, мөн адил зиндаа адил насны боловч тийм ч ойр дотно биш хүнтэй харилцахад хэрэглэнэ.

*Гэхдээ нийгмийн болон сэтгэл зүйн нөхцөл нь бүрдсэн үед анх уулзаж байгаа болон дээд тушаалын хүнтэй энгийн хэлбэрээр харилцаж болох юм. Япон хүмүүсийн хоорондын харилцааг маш сайн мэдэх шаардлагатай. Хэрэв энгийн ярианы хэлбэрийг буруу нөхцөл байдалд ашиглавал бүдүүлэг бөгөөд үл хүндэтгэсэн байдалтай сонсогдоно гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.

2. Хүндэтгэсэн болон энгийн хэлбэрийн хүснэгт
1) Хүндэтгэсэн хэлбэрийн хүүрнэл ба энгийн хэлбэрийн хүүрнэл

	Хүндэтгэсэн	Энгийн
Үйл үг	kakimasu kakimasen kakimashita kakimasendeshita	kaku(толь бичгийн хэлбэр) kakanai(nai-хэлбэр+nai) kaita(ta-хэлбэр) kakanakatta(nai-хэлбэр+nakatta)
i-тэмдэг нэр	atsui desu atsukunai desu atsukatta desu atsukunakatta desu	atsui atsukunai atsukatta atsukunakatta
na-тэмдэг нэр нэр үг	hima desu hima dewa arimasen hima deshita hima dewa arimasendeshita	hima da hima dewa nai hima datta hima dewa nakatta

2) Үйл үгийн араас залгагддаг энгийн ба хүндэтгэсэн хэлбэрийн холбоосууд

Хүндэтгэсэн	Энгийн	Утга	Хичээл
nomitai desu nomi ni ikimasu	nomitai nomi ni iku	Би юм уумаар байна Би юм уухаар гарлаа	13
kaite kudasai kaite imasu	kaite kaite iru	Бичнэ үү Бичиж байна	14
kaite mo ii desu kakanakute mo ii desu	kaite mo ii kakanakute mo ii	(та)бичиж болно (та)бичих албагүй	15
kaite agemasu kaite moraimasu kaite kuremasu	kaite ageru kaite morau kaite kureru	бичиж өгөх бичүүлж авах (тэр надад)бичиж өгсөн	24
ikanakereba narimasen ikanakute mo ii desu	ikanakereba naranai ikanakute mo ii	(би)явах ёстой (би)явах албагүй	17
taberu koto ga dekumasu taberu koto desu	taberu koto ga dekiru taberu koto da	(би)идэж чадна (бол)идэх	18
yonda koto ga arimasu yondari, kaitari shimasu	yonda koto ga aru yondari, kaitari aru	(би) уншсан (би) бичээд уншиж барьсан	19

kara болон ga холбоосоор холбогдсон өгүүлбэрүүдийг энгийн хэлбэрт оруулахдаа бүх хүндэтгэсэн хэлбэрүүдийг энгийн рүү шилжүүлнэ.

Onaka ga itai desu kara, byooin e ikimasu.
Onaka ga itai kara, byooin e iku.
Гэдэс өвдөөд байгаа тул эмнэлэг явлаа.

Nihon no tabemono wa oishii desu ga, takai desu.
Nohin no tabemono wa oishii ga takai.
Япон хоол амттай боловч үнэтэй.

3. Асуух өгүүлбэр энгийн хэлбэрт
Энгийн хэлбэрт асуух өгүүлбэрийн ka нь гээгдэх бөгөөд сүүл хэсэгтэй өргөлттэй болдог. nomu, mita гэх мэт. Өргөлтөөрөө л асууж байгаагаа илэрхийлнэ гэсэн үг.

Koohii o nomu? Кофе уухуу
Un, nomu. Тэгье, ууя.

Бас nomu ka, mita ka гэж ka оруулан энгийн хэлбэрээр асууж болох боловч үүнийг эрэгтэй хүмүүс дээд тушаалын хүн нь доогуур хүндээ хандах эсвэл их дотны найзууд л хэрэглэнэ.
Нэр үгийг асуусан эсвэл тэмдэг нэртэй асуух өгүүлбэрт desu-ийн энгийн хэлбэр болох da-г гээдэг.

Konban hima? - Өнөө орой завтай юу?
Un, hima(da yo)*. - Ахн, завтай.
Uun, hima dewa nai. - Үгүй, зав байхгүй.
Uun, hima ja nai. - Үгүй, зав байхгүй.

Харилцан ярианд dewa nai нь ихэвчлэн ja nai болдог.

*Зөвшөөрсөн хариултад өгүүлбэрийг da-р төгсгөх нь хэтэрхий хүчтэй сонсогддог. Иймд da-г гээж болно эсвэл өгүүлбэрийн төгсгөлийн ямар нэг дагавар залгаж болно.

4. Hai болон Iie ийн энгийн хэлбэр
Hai --> Un
Iie --> Uun(Хэлэхдээ дундах u дээр өргөлттэй хэлнэ)
Iie --> Iya эсвэл Iiya

5. Эр ба эм хэл
Япон хэлэнд эрэгтэй ба эмэгтэй хүмүүс заримдаа өөр өөр үгсийг хэрэглэдэг. Энэ хичээл дээр үзсэн харилцан яриа нь хоёр эрэгтэй хүний хооронд болж байгаа юм. Ярианы сүүлийн хэсэг хоёр эмэгтэй хүний хооронд бол дараах маягаар хөрвүүлэгдэж болох юм.

Suzuki : Kimura-san, ashita no ban hima? Кимура гуай маргаадар орой завтай юу?
Kimura : Un, hima yo. Dooshite? Завтай, яасан?
Suzuki : Paatii ni ikanai? Партид явах уу?
Kimura : Ii wa ne. Basho wa doko? Сайхан юм бэ. Хаана вэ?
Suzuki : Fuji hoteru. 6-ji goro hoteru no roobi de matte iru wa. Фүжи зочид буудалд. Би чамайг буудлын лоббид 6 цаг орчимд хүлээж байя.
Kimura : Wakatta wa. Ja, mata ashita. Ойлголоо. Маргааш уулзья.