第２２課

文型

１．　これは　わたしが　とった　写真です。
２．　あそこに　いる　ひとは　リーさんです。

例文

１．　これは　どこで　かった　カメラですか。
　　　新宿で　かった　カメラです。

２．　これは　だれが　書いた　絵ですか。　とても　上手ですね。　
　　　リーさんが　書いた　絵です。

３．　あの　眼鏡を　かけて　いる　人は　だれですか。
　　　田中さんです。

４．　先週　見学した　所は　どこですか。
　　　名古屋自動車です。

５．　きのう　見た　映画は　どうでしたか。
　　　とても　おもしろかったです。

６．　きのうの　午後　何を　しましたか。
　　　車の　部品を　作って　いる　工場を　見学しました。

７．　日曜日　いっしょに　遊びに　行きませんか。
　　　すみません。　日曜日は　友達に　会う　約束が　あります。


会話

仕事の　あとで

田中：　鈴木さん、　今晩　いっしょに　食事に　行きませんか。
鈴木：　ええ、　いいですね。
田中：　木村さんも　いっしょに　どうですか。
鈴木：　すみません。　今晩は　しょっと　友達に　会う　約束が　ありますから、　また　今度　お願いします。
田中：　そうですか。　残念ですね。
鈴木：　じゃ、　お先に　失礼します。
田中：　お疲れさまでした。

Шинэ үгс

着ます「きます」【シャツを〜】II（着る、着て）　- өмсөх[цамц гэх мэт дээгүүр хувцас]
履きます「はきます」【くつを〜】I（履く、履いて）　- өмсөх[гутал гэх мэт доогуур хувцас]
被ります「かぶります」【ぼうしを〜】I（被る、被って）　-өмсөх[малгай мэтийг толгойд өмсөх]
掛けます「かけます」【めがねを〜】II（掛ける、掛けて） - зүүх[нүдний шил мэтийг]
もって　行きます「いきます」　I（もって　行く、もって　行って）　- авах [ямар нэг зүйл]
もって　来ます「きます」　III（もって　来る、　もって　来て）　-авчрах [ямар нэг зүйл]

部品「ぶひん」　- хэсэгүүд, эд анги
ヘルメット　- дуулга, хамгаалалтын малгай

服「ふく」　- хувцас
口ーと　- хүрэм
セーター　- хүзүүтэй цамц, свэтр
帽子「ぼうし」　- малгай
眼鏡「めがね」　- нүдний шил

約束「やくそく」　- уулзалтын тов, төлөвлөгөө

メーカー　- үйлдвэрлэгч, хийсэн газар

また　こんど　お願いします。- Дараа дахин асуугаарай. (Хэн нэгний урилгыг хүлээж аваагүй үед сэтгэлийг нь бодсондоо хэлж болно)

お先に【失礼します】。 - Уучлаарай. (Цуг байж байгаад түрүүлж явах болсон бол хэлнэ)

お疲れさま【でした】。- Хийсэн зүйлсд тань баярлалаа.(Хэн нэгний хийсэн зүйлд талархахад хэрэглэнэ. Гэхдээ өөрөөсөө дээд хүндээ хэрэглэхгүй.)

Дүрэм

1. Холбоос
(Энгийн хэлбэрийн өгүүлбэр) N
Бид нэр үг болон тэмдэг нэр нь нэр үгийн тодотгогч болж болдогыг үзсэн( 2, 8 -р хичээлүүд). Энгийн хэлбэрийн өгүүлбэр мөн нэр үгийн тодотгогч болж болно. Нэр үгийг тодотгогч
өгүүлбэр нь ямагт тэр нэр үгийнхээ өмнө ордог.

Rao-san no kaisha( N no N) - Рао гуайн компани.
ookii kaisha(i-тэмдэг нэр N) - том компани
yuumaina kaisha(na-тэмдэг нэр И) - алдартай компани
Rao-san ga jishshuu-suru kaisha.(энгийн хэлбэр N) - Рао гуайн дадлага хийх компани

2. Тодотгогч хэсгийн өгүүлэгдэхүүнийг заах ga дагавар
Тодотгогч хэсгийн өгүүлэхүүнийг заахдаа wa-дагаварын оронд ga-дагаварыг хэрэглэнэ.

Rao-san wa jishshuu-shimasu. - Рао гуай дадлага хийнэ.
Rao-san ga jishshuu-suru kaisha wa Tookyoo-denki desu. - Рао гуайн дадлага хийх компани бол Токио дэнки.

3. Тодотгогч хэсгүүдийн жишээ
1) N wa тодотгогч хэсэг N desu

Kore wa watashi ga totta shashin desu. - Энэ бол миний авсан зураг.

2) тодотгогч хэсэг N wa N desu

Asoko ni iru hito wa Lee-san desu. - Тэнд байгаа хүн бол Ли гуай.
Senshuu kengaku-shita tokoro wa Nagoya-jidoosha desu. - Өнгөрсөн долоо хоногт дадлага хийсэн газар бол Нагоя-мотор.

3) тодотгогч хэсэг N wa {Na|A} desu

Kinoo mita eiga wa totemo omoshirokatta desu. - Өчигдөр үзсэн кино маш сонирхолтой байсан.

4) тодотгогч хэсэг N wa {o|ga} V-masu

Jidoosha o tsukette iru koojoo o kengaku-shimashita. - Автомашин хийдэг үйлдвэрт зочилсон.

Tomodachi ni au yakusoku ga arimasu. - Найзтайгаа уулзах төлөвлөгөөтэй байгаа.

第２０課

例文

１。　あした　東京へ　行く。
２。　毎日　忙しい。
３。　きょうは　いい　天気だ。

例文

１。　コーヒーを　飲む？
　　　...うん、　飲む。
　　　...ううん、　飲まない。

２。　部屋に　テレビ　ある？
　　　...ううん、　ない。

３。　デパートで　何を　買った？
　　　...うん、　いいね。

４。　いっしょに　ごはんを　食べない？
　　　...うん、　いいね。

５。　日本の　食べ物は　どう？
　　　...おいしいね。

６。　あした　暇？
　　　...うん、　暇だよ。

７。　きのうの　試験は　どうだった？
　　　...難しかった。

８。　漢字を　書く　ことが　できる？
　　　...ううん、　できない。

９。　ちょっと　はさみを　貸して。
　　　...うん。　でも、　僕も　要るから、　あとで　返して。

会話

パーテイー

田中　：　もしもし、　林さんですか。
林の弟：　はい、　そうです。
田中　：　田中ですが、　一郎さんを　お願いします。

----------------------------------------

田中　：　あ、　林君。　あしたの　晩　暇？
林　　：　うん、　暇だよ。　どうして？
田中　：　パーテイーに　行かない？
林　　：　いいね。　場所は　どう？
田中　：　富士ホテル。　6時ごろ　ホテルの　ロービで　待って　いるよ。
林　　：　わかった。　じゃ、　また　あした。

Шинэ үгс

要ります【辞書が〜】I（要る、要って）　- [толь бичиг] хэрэгтэй
ぼく　- би(Дотны найзтайгаа эрэгтэй хүн watashi-ийн оронд хэрэглэнэ)
きみ　- чи(Дотны найзтайгаа эрэгтэй хүн anata-ийн оронд хэрэглэнэ)
〜くん　- гуай(Дотны найзтайгаа san-ийн оронд хэрэглэнэ)
うん　- тийм(hai-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
ううん　- үгүй(iie-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
こっち　- үүгээр(kochira-ийн чөлөөтэй хэлбэр)
そっち　- түүгээр(sochira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
あっち　- түүгээр(achira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
どっち　- хаагуур(dochira--ийн чөлөөтэй хэлбэр)
ばしょ　- газар

まって　いるよ。　- Би чамайг хүлээж байя.

Дүрэм

1. Хүндэтгэсэн ярианы хэлбэр ба жирийн ярианы хэлбэр
Бидний өнөөдрийг хүртэл үзсэн жишээнүүдэд нэр үгс, i-тэмдэг нэрс, na-тэмдэг нэрс, үйл үгс өгүүлэхүүнээр орсон бол өгүүлбэрийн төгсгөлд desu юмуу -masu орж байсан. Ийм өгүүлэхүүнүүдийг хүндэтгэсэн хэвд байна гэх ба тийм өгүүлбэрийг хүндэтгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэр гэнэ.
19-р хичээл хүртэл бид nai-хэлбэр, толь бичгийн хэлбэр, ta-хэлбэр гэх мэт үйл үгийн янз бүрийн хувиралыг үзсэн. Эдгээр хэлбэрүүд тухайн тохиолдлуудад дараах маягаар хэрэглэгдэж байсан:

tabetai desu. - Би юм идмээр байна.
taberu mae ni, te o araimasu. - Хооллохынхоо өмнө би гараа угаадаг.
tabeta koto ga arimasu. - Би идэж байсан.

Эдгээр өгүүлбэрүүд мөн төгсгөлдөө desu юмуу -masu авч байгаа учраас хүндэтгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэрүүд юм. Зарим nai-хэлбэр болон ta-хэлбэрийн үйл үгс ба бусад үйл үгс мөн тэмдэг нэрүүд өгүүлбэрийн төгсгөлд desu-гүйгээр өгүүлэхүүн болон тааралдаж болно. Эдгээр desu болон -masu гүй энгийн хэлбэрийн өгүүлэхүүнтэй өгүүлбэрийг энгийн өгүүлбэр гэж нэрлэдэг.

Ashita Toolyoo e iku. - Би маргааш Токио явна
Mainichi isogashii. - Би өдөр болгон завгүй байдаг
Watashi wa Nihon-jin dewa nai. - Би Япон хүн биш

Эдгээр энгийн энгийн хэлбэрийн илэрхийллүүд нь дотно найз нөхдийн эсвэл гэр бүлийн доторх харилцаа гэх мэт ойр дотны хүмүүсийн хооронд хэрэглэгддэг. Харин хүндэтгэлийн хэлбэрийг анх уулзаж байгаа хүнтэй ярилцах, дарга буюу дээд тушаалын хүнтэй харилцах, мөн адил зиндаа адил насны боловч тийм ч ойр дотно биш хүнтэй харилцахад хэрэглэнэ.

*Гэхдээ нийгмийн болон сэтгэл зүйн нөхцөл нь бүрдсэн үед анх уулзаж байгаа болон дээд тушаалын хүнтэй энгийн хэлбэрээр харилцаж болох юм. Япон хүмүүсийн хоорондын харилцааг маш сайн мэдэх шаардлагатай. Хэрэв энгийн ярианы хэлбэрийг буруу нөхцөл байдалд ашиглавал бүдүүлэг бөгөөд үл хүндэтгэсэн байдалтай сонсогдоно гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.

2. Хүндэтгэсэн болон энгийн хэлбэрийн хүснэгт
1) Хүндэтгэсэн хэлбэрийн хүүрнэл ба энгийн хэлбэрийн хүүрнэл

	Хүндэтгэсэн	Энгийн
Үйл үг	kakimasu kakimasen kakimashita kakimasendeshita	kaku(толь бичгийн хэлбэр) kakanai(nai-хэлбэр+nai) kaita(ta-хэлбэр) kakanakatta(nai-хэлбэр+nakatta)
i-тэмдэг нэр	atsui desu atsukunai desu atsukatta desu atsukunakatta desu	atsui atsukunai atsukatta atsukunakatta
na-тэмдэг нэр нэр үг	hima desu hima dewa arimasen hima deshita hima dewa arimasendeshita	hima da hima dewa nai hima datta hima dewa nakatta

2) Үйл үгийн араас залгагддаг энгийн ба хүндэтгэсэн хэлбэрийн холбоосууд

Хүндэтгэсэн	Энгийн	Утга	Хичээл
nomitai desu nomi ni ikimasu	nomitai nomi ni iku	Би юм уумаар байна Би юм уухаар гарлаа	13
kaite kudasai kaite imasu	kaite kaite iru	Бичнэ үү Бичиж байна	14
kaite mo ii desu kakanakute mo ii desu	kaite mo ii kakanakute mo ii	(та)бичиж болно (та)бичих албагүй	15
kaite agemasu kaite moraimasu kaite kuremasu	kaite ageru kaite morau kaite kureru	бичиж өгөх бичүүлж авах (тэр надад)бичиж өгсөн	24
ikanakereba narimasen ikanakute mo ii desu	ikanakereba naranai ikanakute mo ii	(би)явах ёстой (би)явах албагүй	17
taberu koto ga dekumasu taberu koto desu	taberu koto ga dekiru taberu koto da	(би)идэж чадна (бол)идэх	18
yonda koto ga arimasu yondari, kaitari shimasu	yonda koto ga aru yondari, kaitari aru	(би) уншсан (би) бичээд уншиж барьсан	19

kara болон ga холбоосоор холбогдсон өгүүлбэрүүдийг энгийн хэлбэрт оруулахдаа бүх хүндэтгэсэн хэлбэрүүдийг энгийн рүү шилжүүлнэ.

Onaka ga itai desu kara, byooin e ikimasu.
Onaka ga itai kara, byooin e iku.
Гэдэс өвдөөд байгаа тул эмнэлэг явлаа.

Nihon no tabemono wa oishii desu ga, takai desu.
Nohin no tabemono wa oishii ga takai.
Япон хоол амттай боловч үнэтэй.

3. Асуух өгүүлбэр энгийн хэлбэрт
Энгийн хэлбэрт асуух өгүүлбэрийн ka нь гээгдэх бөгөөд сүүл хэсэгтэй өргөлттэй болдог. nomu, mita гэх мэт. Өргөлтөөрөө л асууж байгаагаа илэрхийлнэ гэсэн үг.

Koohii o nomu? Кофе уухуу
Un, nomu. Тэгье, ууя.

Бас nomu ka, mita ka гэж ka оруулан энгийн хэлбэрээр асууж болох боловч үүнийг эрэгтэй хүмүүс дээд тушаалын хүн нь доогуур хүндээ хандах эсвэл их дотны найзууд л хэрэглэнэ.
Нэр үгийг асуусан эсвэл тэмдэг нэртэй асуух өгүүлбэрт desu-ийн энгийн хэлбэр болох da-г гээдэг.

Konban hima? - Өнөө орой завтай юу?
Un, hima(da yo)*. - Ахн, завтай.
Uun, hima dewa nai. - Үгүй, зав байхгүй.
Uun, hima ja nai. - Үгүй, зав байхгүй.

Харилцан ярианд dewa nai нь ихэвчлэн ja nai болдог.

*Зөвшөөрсөн хариултад өгүүлбэрийг da-р төгсгөх нь хэтэрхий хүчтэй сонсогддог. Иймд da-г гээж болно эсвэл өгүүлбэрийн төгсгөлийн ямар нэг дагавар залгаж болно.

4. Hai болон Iie ийн энгийн хэлбэр
Hai --> Un
Iie --> Uun(Хэлэхдээ дундах u дээр өргөлттэй хэлнэ)
Iie --> Iya эсвэл Iiya

5. Эр ба эм хэл
Япон хэлэнд эрэгтэй ба эмэгтэй хүмүүс заримдаа өөр өөр үгсийг хэрэглэдэг. Энэ хичээл дээр үзсэн харилцан яриа нь хоёр эрэгтэй хүний хооронд болж байгаа юм. Ярианы сүүлийн хэсэг хоёр эмэгтэй хүний хооронд бол дараах маягаар хөрвүүлэгдэж болох юм.

Suzuki : Kimura-san, ashita no ban hima? Кимура гуай маргаадар орой завтай юу?
Kimura : Un, hima yo. Dooshite? Завтай, яасан?
Suzuki : Paatii ni ikanai? Партид явах уу?
Kimura : Ii wa ne. Basho wa doko? Сайхан юм бэ. Хаана вэ?
Suzuki : Fuji hoteru. 6-ji goro hoteru no roobi de matte iru wa. Фүжи зочид буудалд. Би чамайг буудлын лоббид 6 цаг орчимд хүлээж байя.
Kimura : Wakatta wa. Ja, mata ashita. Ойлголоо. Маргааш уулзья.

第１９課

文型

１。　日本料理を　食べて　ことが　あります。
２。　日曜日　買い物したり、　映画を　見たり　します。
３。　これから　だんだん　寒く　なります。

例文

１。　インドネシャへ　いった　ことが　ありますか。
　　　...はい、　あります。　３年まえに　友達と　行きました。

２。　富士山を　見た　ことが　ありますか。
　　　...いいえ、　一度も　ありません。　ぜひ　見たいです。

３。　センターで　毎日　何を　しますか。
　　　...日本語を　勉強したり、　講義を　聞いたり　します。

４。　日曜日　どこか　出かけましたか。
　　　...いいえ、　うちで　本を　読んだり、　手紙を　書いたり　しました。

５。　暗く　なりましたね。　電気を　つけましょうか。
　　　...ええ、　お願いします。

６。　お父さんの　病気は　どうですか。
　　　...もう　元気に　なりました。

会話

訪問

ナロン：　ごめんください。
山本　：　やあ、　いらっしゃい。　さあ、　どうぞ。
ナロン：　失礼します。

----------------------------------------

奥さん：　すき焼きです。　食べて　ことが　ありますか。
ナロン：　いいえ、　ありません。　初めてです。
奥さん：　そうですか。　おいしいですよ。
　　　　　どうぞ　たくさん　食べて　ください。

----------------------------------------

ナロン：　もう　９時ですね。
　　　　　そろそろ　失礼します。
　　　　　きょうは　どうも　ありがと　ございました。

Шинэ үгс

掃除します「そうじします」 III（〜する、〜して）　- цэвэрлэх(өрөө)
選択します「せんたくします」　III（〜する、〜して）　- угаах(хувцас хунар)
出かけます「でかけます」　II（でかける、でかけて）　- гадагш гарах, гэрээс гарах
とまります　I（とまる、とまって）　- байрлах, буух(зочид буудалд)
なります　I（なる、なって）　- болох

すき焼き「すきやき」　- Сүкияки(мах ногоотой шөл)
天麩羅「てんぷら」　- Тэнпүра(шарсан загас болон ногоо)
刺身「さしみ」　- Сашими(түүхий загас)
寿司「すし」　- Сүши(будаатай түүхий загас)
歌舞伎「かぶき」- Кабүки(Японы уламжлалт жүжиг)
外国「がいこく」　- гадаад улс
ホテル - зочид буудал

一度も「いちども」　- нэг ч удаа
ぜひ　- үнэхээр
初めて「はじめて」 - анх удаагаа　
だんだん　- аажмаар

ごめんください。 - Уучлаарай. Хүн байна уу. Орж болох уу.(Зочилж байгаа хүн хэлнэ)
さあ。- Заа тэг. Тэгэлгүй яахав.
しつれいします。 - Уучлаарай, өршөөгөөрэй.
そろそろ【しつれいします】。 - Явах цаг болжээ.(явахын өмнө хэлнэ)
【きょう】は　どうも　ありがとう　ございました。 - [Өнөөдрийн] бүх зүйлд баярлалаа.

Дүрэм

үйл үгийн та-хэлбэр

1. та-хэлбэрийг хэрхэн үүсгэх вэ
та-хэлбэрийг үүсгэхдээ тэ-хэлбэрийн тэ болон дэ хэсгийг та болон да -аар сольдог. Үйл үгийн цаг нь өнгөрсөн цаг болж хувирна.

kaite --> kaita
nonde --> nonda
tabete --> tabeta
kite --> kita
shite --> shita

2. та-хэлбэрийг хэрэглэх нь (1)
V-ta koto ga arimasu

Ийм загварын өгүүлбэр нь ямар нэгэн өмнө хийж үзсэн зүйлийг илэрхийлнэ. Тэгж үзсэн, ингэж үзсэн гэсэн утгатай.

Nihon ryoori o tabeta koto ga arimasu. - Би япон хоол идэж үзсэн.

Энэ нь өнгөрсөн тодорхой хугацаанд болсон үйл явдлыг хэлэхээс өөр болох нь харагдаж байна.

Senshuu Nihon-ryoori o tabemashita. - Би өнгөрсөн долоо хоногт япон хоол идсэн.
Watashi wa Indo kara kimashita. - Би Энэтхэгээс ирсэн.

3. та-хэлбэрийг хэрэглэх нь (2)
V-ta + ri, V-ta + ri shimasu

Бид аравдугаар хичээл дээр олон тооны юмсаас заримыг онцолж хэлэхдээ ya-г хэрэглэдэгийг үзсэн. Харин дээр өгүүлбэрийн загвар бол олон тооны үйл явдлаас заримыг онцолж илэрхийлэхэд хэрэглэгдэнэ. Тэгж мэгээд, ингэж бариад гэсэн утгатай. Ийм өгүүлбэрт цаг нь өгүүлбэрийнхээ төгсгөлд илэрнэ.

Nichi-yoobi kaimono shitari, eiga o mitari shimasu. - Бүтэн сайнаар би дэлгүүр хэсэж мэсээд кино үзэж баридаг.
Kinoo kaimono shitari, eiga o mitari shimashita. - Өчигдөр би дэлгүүр хэсэж бариад кино үзэж мүзсэн.

4. ~narimasu
N ni narimasu
Na ni narimasu
A-ku narimasu

narimasu нь ямар нэг зүйлийн төлөв шинж чанар өөрчлөгдөхийг илэрхийлнэ. Монгол хэлний "болох" гэсэн үгтэй дүйнэ. Ийм болох, тийм болох, -рэх гэсэн утгатай.

25-sai ni narimasu - 25 настай болох(25 хүрэх)
genki ni narimasu - эрүүл болох, зүгээр болох
samuku narimasu - хүйтрэх, хүйтэн болох

5. тэ-хэлбэрийг хэрэглэх нь (1-B)
V-te kudasai

Бид арван дөрөвдүгээр хичээл дээр V-te kudasai нь сонсогчоос өгүүлэгч ямар нэг зүйлийг эелдэгээр хүсэх өнгө аясыг илэрхийлдэг болохыг үзсэн. Харин энэ хичээл дээр V-te kudasai нь зөвлөж байгаа байдлыг илэрхийлж байгаа юм. Тэгээрэй , ингээрэй - гэсэн утгатай.

Oishii desu yo. Doozo takusen tabete kudasai. - Амттай шүү. Ахиухан идээрэй.

第１８課

文型

１。　リーさんは　漢字を　読む　ことが　できます。
２。　わたしの　趣味は　映画を　見る　ことです。
３。　寝る　まえに、　本を　読みます。

例文

１。　スキーが　できますか。
　　　...はい、　できます。　でも、　あまり　上手では　ありません。

２。　ギターを　弾く　ことが　できますか。
　　　...いいえ、　できません。

３。　受付で　ドルを　円に　変える　ことが　できますか。
　　　...いいえ、できません。　銀行へ　行って　ください。

４。　趣味は　何ですか。
　　　...音楽を　聞く　ことです。

５。　日本へ　来る　まえに、　日本語を　勉強しましたか。
　　　...いいえ、　全然　しませんでした。　日本へ　来てから、　始めました。

６。　講義の　まえに、　ちょっと　事務所へ　来て　ください。
　　　...はい、　わかりません。

７。　いつ　結婚しましたか。
　　　...3年まえに、　結婚しました。

会話

スキー

木村：　来週　スキーに　行きませんか。
ラオ：　行きたいですが、　わたしは　スキーが　できません。
木村：　大丈夫ですよ。　簡単ですから。

------------------------------------------------

ラオ：　木村さんは　スキーが　上手ですね。
木村：　ラオさんも　上手ですよ。
ラオ：　いいえ、　まだまだ　だめです。
　　　　もっと　練習しないと．．．。
木村：　じゃ、　昼ごはんを　食べる　まえに、　もう　少し　練習しましょう。

Шинэ үгс

出来ます「できます」II（てきる、できて）　- чадна, болно
歌います「うたいます」I（うたい、うたって）　- дуулах
弾きます「ひきます」I（ひく、ひいて）　- тоглох(хөгжим)
泳ぎます「およぎます」I（およぐ、およいで）　- сэлэх
直します「なおします」I（なおす、なおして）　- засварлах
運転します「うんてんします」III（〜する、〜して）　- жолоо барих
練習します「れんしゅうします」III（〜する、〜して）　- дасгал хийх
始めます「はじえます」II（はじめる、はじめて）　- эхлэх

簡単「かんたん」【な】　- амархан, энгийн

故障「こしょう」　- эвдэрсэн, эвдэрхий
趣味「しゅみ」　- хоби
絵「え」　- зураг, зурах
ピアノ - төгөлдөр хуур
スキー - гулгах
ーメートル - -метер
ドル - доллар

大丈夫です「だいじょうぶです」。- Зүгээр, бүх зүйл ОК.
まだまだ　駄目です「だめです」。- Одоо болтол сайнгүй ээ.
もっと【れんしゅうし】ないと。- Өшөө [дасгал] хийх хэрэгтэй байна.

Дүрэм

Толь бичигийн хэлбэр
Энэ хэлбэр бол үйл үгийн үндсэн хэлбэр. Толь бичигт үйл үгүүд ийм хэлбэрээр бичигдсэн буй.

1. Толь бичигийн хэлбэрийг хэрхэн гаргаж авах вэ



2. Толь бичигийн хэлбэрийг хэрхэн хэрэглэх (1)
N + ga dekimasu
V-(r)u koto + ga dekimasu

dekimasu гэдэг нь болно, чадна гэсэн утгыг илэрхийлнэ. Юуг вэ гэдэгийг илэрхийлэх нэг үг болон үйл үгийн араас ga-г залгана.

1) Нэр үг
Нэр үг хэрэглэгдэж байгаа тохиолдолд тэр нэр үг нь үйл хөдлөл буюу үйлдлийг заасан байна. Мөн чадварыг заасан үг байж болно.

Unten ga dekimasu. - Би машин барьж чадна.
Nihon-go ga dekumasu. - Би японоор ярьж чадна.

2) Үйл үг
Хэн нэгнийг ямар нэг зүйлийг хийж чадахыг(ж нь, yomimasu) илэрхийлэхэд үйл үгийн толь бичигийн хэлбэрийн араас koto дагаварыг залгаж нэр үг болгоод ga dekimasu орно.

Lee-san wa kanji o yomu koto ga dekumasu. Ли гуай ханз уншиж чаддаг.

3. dekimasu ийн утга
dekimasu хоёр утгатай.
1)Чадвар
Lee-san wa kanji o yomu koto ga dekumasu. Ли гуай ханз уншиж чаддаг.
2)Боломж
Uketsuke de takushii o yobu koto ga dekimasu. Та үүдний жижүүр дээрээс такси дуудаж болно.

4. Толь бичигийн хэлбэрийг хэрхэн хэрэглэх (2)
Shumi wa N desu.
Shumi wa V-(r)u koto desu.

Watashi no shumi wa e desu. - Миний хоби зураг.
Watashi no shumi wa e o miru koto desu. - Миний хоби зураг харах.

Хэрэв та хобигоо нэр үгээр илэрхийлж чадахгүй бол дүйх үйл үгээр нь тодорхой байдлаар илэрхийлж болно.

5. Толь бичигийн хэлбэрийг хэрхэн хэрэглэх (3)
V-(r)u mae ni, ~
N no mae ni, ~
тоо mae ni, ~

1) Тухайн нэг үйл явдлийн дараа нь гэдэгийг заахад ~mae ni-г үйл үгийнхээ толь бичигийн хэлбэрийн араас залгадаг. Үүний араас ихэвчлэн одоо эсвэл өнгөрсөн цагийн хэвүүд бичигддэг.

Nihon e kuru mae ni, Nihon-go o benkyoo-shimashita. - Би Японд ирэхээсээ өмнө япон хэлийг сурсан.
Jisshuu-suru mae ni, Nihon-go o benkyoo-shimasu. - Би практик дадлага хийхээсээ өмнө япон хэл сурна.

2) Хэрвээ ~mae ni-нь нэр үгийн араас орохоор бол no-дагаварийг нэр үгийн араас залгана.

koogi no mae ni, chotto jimusho e kite kudasai. - Лекцийн өмнө офисоор дайраад гараарай.

Гэхдээ ~mae ni-нь тооны араас орох тохиолдолд no-дагавар хэрэггүй.

3-nen mae ni, kekkon-shimashita. - Би гурван жилийн өмнө гэрлэсэн.

日

Долоо хоногын өдрүүд

げつようび　月曜日　Даваа
かようび　火曜日 Мягмар
すいようび　水曜日 Лхагва
もくようび　木曜日 Пүрэв
きんようび　金曜日 Баасан
どようび　土曜日 Бямба
にちようび　日曜日 Ням

なんようび　何曜日　Аль гариг?

Хугацаа

きょう　今日　Өнөөдөр　　
きのう　昨日 Өчигдөр
あした　明日 Маргааш

おととい　一昨日 Уржигдар
あさって　明後日 Нөгөөдөр

まいにち　毎日 Өдөр бүр

けさ　今朝 Өнөө өглөө
きのうの　あさ　昨日の朝 Өчигдөр өглөө
あしたの　あさ　明日のあさ Маргааш өглөө

おとといの　あさ　一昨日の　朝 Уржигдар өглөө
あさっての　あさ　明後日の　朝 Нөгөөдөр өглөө

まいあさ　毎朝 Өглөө бүр

こんばん　今晩 Өнөө орой
きのうの　ばん　昨日の晩 Өчигдөр орой
あしたの　ばん　明日の晩 Маргааш орой

おとといの　ばん　一昨日の晩 Уржигдар орой
あさっての　ばん　明後日の晩 Нөгөөдөр орой

まいばん　毎晩 Орой болгон

こんしゅう　今週 Энэ долоо хоног
せんしゅう　先週 Өнгөрсөн долоо хоног
らいしゅう　来週 Дараа долоо хоног

せんせんしゅう　先々週 Өмнөхийн өмнөх долоо хоног
にしゅうかん　まえ　二週間前 2 долоо хоногийн өмнө
さらいしゅう　再来週 Дараагийн дараагийн долоо хоног

まいしゅう　毎週 Долоо хоног бүр

こんげつ　今月 Энэ сар
せんげつ　先月 Өнгөрсөн сар
らいげつ　来月 Дараа сар

せんせんげつ　先々月 Өмнөхийн өмнөх сар
にかげつ　まえ　二箇月前 2 сарын өмнө
さらいげつ　再来月 Дараагийн дараагийн сар

まいつき　毎月 Сар бүр

ことし　今年 Энэ жил
きょねん　去年 Нодлин жил
らいねん　来年 Хойтон жил

おととし　一昨年 Уржнан жил
さらいねん　再来年 Хойтонгийн хойтон

まいねん　毎年 Жил бүр
まいとし　毎年 Жил бүр

Ｎｕｍｂｅｒｓ

０　ゼロ、　れい
１　いち　一
２　に　二
３　さん　三
４　やん，し　四
５　ご　五
６　ろく　六
７　なな，しち　七
８　はち　八
９　きゅう，く　九
１０　じゅう　十
１１　じゅういち
１２　じゅうに
１３　じゅうさん
１４　じゅうよん
　　　じゅうし
１５　じゅうご
１６　じゅうろく
１７　じゅうなな
　　　じゅうしち
１８　じゅうはち
１９　じゅうきゅう
　　　じゅうく
２０　にじゅう
３０　さんじゅう
４０　よんじゅう
５０　ごじゅう
６０　ろくじゅう
７０　ななじゅう
　　　しちじゅう
８０　はちじゅう
９０　きゅうじゅう

１００　ひゃく　百
２００　にひゃく
３００　さんびゃく　＊
４００　よんひゃく
５００　ごひゃく
６００　ろっぴゃく　＊
７００　ななひゃく
８００　はっぴゃく　＊
９００　きゅうひゃく

１０００　せん　千
２０００　にせん
３０００　さんぜん　＊
４０００　やんせん
５０００　ごせん
６０００　ろくせん
７０００　ななせん
８０００　はっせん
９０００　きゅうせん

１００００　いちまん　万
１０００００　じゅうまん　
１００００００　ひゃくまん
１０００００００　せんまん
１００００００００　いちおく

０．７６　れいてんななろく　＊　てん　- цэг

３／４　よんぶんの　さん　＊ ぶん　- харьцаа

第１４課

文型

１。　辞書を　貸して　ください。
２。　リーさんは　今　テレビを　見て　います。

例文

１。　わかりますか。
　　　...いいえ、　わかりません。　ゆっくり　話して　ください。

２。　すみませんが、　しょっと　灰皿を　取って　ください。
　　　...はい、　どうぞ。

３。　時間が　ありませんから、　急いで　ください。
　　　...ちょっと　待って　ください。　すぐ　行きます。

４。　ワープロの　使い方が　わかりますか。
　　　...いいえ、　わかりませんが、　教えて　ください。

５。　テープレコーダーを　見せて　ください。
　　　...どんな　テープレコーダーが　いいですか。
　　　小さいのを　見せて　ください。

６。　今　何を　して　いますか。
　　　...宿題を　して　います。
　　　じゃ、　また　あとで　来ます。

７。　雨が　降って　いますね。　タクシーを　よびましょうか。
　　　...はい、　よんで　ください。

会話

カメラ屋で

店員：　いらっしゃいませ。
ラオ：　すみません。　あの　カメラを　みせて　ください。
店員：　はい、　どうぞ。
ラオ：　いい　カメラですが、　高いですね。
　　　　もう　少し　安いのは　ありませんか。
店員：　こちらは　いかがですね。　３０、０００円です。
ラオ：　ううん．．．そうですね。
　　　　どうも　すみません。　また　きます。

Шинэ үгс

呼びます「よびます」I（よぶ、よんで）　- дуудах
急ぎます「いそぎます」I（いそぐ、いそいで）- яарах
待ちます「まちます」I（待つ、待って）　- хүлээх
取ります「とります」I（取る、取って）　- авах
手伝います「てつだいます」I（手伝う、手伝って） - туслах　
言います「いいます」I（言う、言って）　- хэлэх
話します「はなします」I（話す、話して）　- ярих
覚えます「おぼえます」II（覚える、覚えて）　- санах, дурсах
教えます「おしえます」II（教える、教えて）　- заах, хэлэх
見せます「みせます」II（見せる、見せて）　- үзүүлэх
降ります「ふります」I（降る、降って）　- орох(бороо)

言葉「ことば」　- үг, хэл
名前「なまえ」　- нэр
住所「じゅうしょ」　- хаяг
電話番号「でんわばんごう」　- утасны дугаар
塩「しお」　- давс
砂糖「さとう」　- элсэн чихэр
傘「かさ」　- шүхэр, нарны халх
タイプ - бичгийн машин, машинаар бичиг
ワープロ - текст боловсруулагч
使い方「つかいかた」　- хэрэглэх арга
書き方「かきかた」　- бичих арга
読み方「よみかた」　- унших арга
ゆっくり　- удаанаар
もう　いちど　- ахиад нэг
また　- дараа, дахин
もう　少し「もう　すこし」　- арай жаахан
早く「はやく」　- эртхэн, түргэн
すぐ　- шууд, даруй
後で「あとで」　дараа, сүүлдээр

【安いの】は　ありませんか。 - [Хямдхан] байна уу?
こちらは　いかがですか。 - Энэ ямар байна? Үүнийг юу гэхсэн бол?
ううん．．． - Гайхаж байгаа аялага.
【どうも】すみません。　- Ёстой уучлаарай.
また　来ます。　- Дахиад ирнээ.

Дүрэм

1. Үйл үгийн бүлэгүүд
Япон хэлний үйл үгүүд монгол хэлнийх шиг хувирдаг. Үйл үгсийг хувиралын төрөлөөр нь гурван бүлэгт хувааж ангилдаг.

1) I бүлэгийн үйл үгс
Энэ бүлэгийн үйл үгсийн masu үеийн өмнөх үе [-i] эгнээгээр төгссөн байна.

kakimasu
ikimasu
isogimasu
nomimasu
yobimasu
torimasu
kaimasu
machimasu
kashimasu

2) II бүлэгийн үйл үгс
Энэ бүлгийн бараг бүх үгийн masu үеийн өмнөх үе [-e] эгнээгээр төгссөн байна. Гэхдээ цөөн хэдэн masu үеийн өмнөх үе [-i] эгнээгээр төгссөн үгс энэ бүлэгт орно.

tabemasu
nemasu
okimasu *
karimasu *
mimasu *
imasu *

3) III бүлэгийн үйл үгс
Энэ бүлэгт shimasu болоод "үйл хөдлөл заасан нэг үг + shimasu" -бүтэцтэй үгс, мөн kimasu орно.

shimasu
benkyoo-shimasu
jisshuu-shimasu
kimasu

2. Үйл үгийн тэ-хэлбэрийг үүсгэх


II болон III бүлэгийн үйл үгсээс тэ-хэлбэрийг үүсгэх амархан; masu-үеийг te-ээр сольно.

II бүлэг
tabe-masu --> tabe-te
oshie-masu --> oshie-te
mi-masu --> mi-te
oki-masu --> oki-te

III бүлэг
ki-masu --> ki-te
shi-masu --> shi-te
Харин I бүлэгийн үгс masu-ийн өмнөх үеийн төгсгөл ямар байгаагаас хамааран өөр өөрөөр хувилна.

I бүлэг
kaki-masu --> kai-te
kiki-masu --> kii-te
iki-masu --> it-te (*онцгой)
isogi-masu --> isoi-de
nomi-masu --> non-de
yomi-masu --> yon-de
yobi-masu --> yon-de
furi-masu --> fut-te
kaeri-masu --> kaet-te
ari-masu --> at-te
machi-masu --> mat-te
tachi-masu --> tat-te
kai-masu --> kat-te
sui-masu --> sut-te
ii-masu --> it-te
hanashi-masu --> hanashi-te
kashi-masu --> kashi-te

3. тэ-хэлбэрийн дараах хэсэг
Япон хэлэнд үйл үгийн төгсгөлийг янз бүрээр хувиргаж өөр өөр утга илэрхийлдэг. Дараах хоёр тэ-хэлбэрийн өгүүлбэрийн загвар буй.

4. тэ-хэлбэрийг хэрэглэх нь (1-A)
V-te kudasai ~ ... үү, ... уу ...ч ...рэй

Энэ загварын өгүүлбэр нь сонсогчийг ямар нэг зүйл хийхийг гуйх хүсэх өнгийг илэрхийлнэ. Тэгнэ үү, ингэнэ үү, тэгээрэй, тэгээч - гэсэн утгатай.

Chotto matte kudasai. ~ Түр хүлээгээрэй.
Jisho o kashite kudasai. ~ Толь бичгээ түр хэрэглүүлээч.
Yukkuri hanashite kudasai. ~ Удаанаар ярина уу.

5. тэ-хэлбэрийг хэрэглэх нь (2-A)
V-te imasu ~ ... байна.

Энэ өгүүлбэрийн загвараар тухайн үйл явц одоо өрнөж байгааг илэрхийлдэг. Тэгж байна, ингэж байна - гэсэн утгатай.

Lee-san wa ima terebi o mite imasu. ~ Ли гуай одоо зурагт үзэж байна.

6. V-mashoo ka
Энэ илэрхийлэл нь өгүүлэгч этгээд сонсогчид тусламж дэмжлэг үзүүлэхийн тулд ямар нэг зүйл санал болгож байгааг тусгана.

Takusii o yobimashoo ka. ~ Би такси дуудах уу?
...Hai, yonde kudasai. ~ Тэгээч, дууд.